Κείμενο: Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης)
Την Παραμονή των Χριστουγέννων, από το πρωί ομάδες παιδιών ψέλνουν τα κάλαντα και μεταφέρουν το μήνυμα της Γέννησης του Χριστού, σε κάθε σπίτι, σε κάθε γειτονιά, στα χωριά και στις πόλεις. Στους καλαντιστές συνήθως κερνούν γλυκά ή ξηρούς καρπούς και πλέον δίνουν κυρίως χρήματα. Το βράδυ της Παραμονής τελείται το εορταστικό τραπέζι, το τελευταίο της νηστείας, το πρώτο της γιορτής.
«Τα εννιά φαγιά» και η ιερότητα στα τελετουργικά γεύματα των εορτών
Στην περιοχή του Διδυμοτείχου, αλλά και γενικότερα στη Θράκη, το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων η οικογένεια μαζεύεται γύρω από το τραπέζι (παλιότερα στο σοφρά), όπου οι νοικοκυρές φροντίζουν να υπάρχουν τα «εννιά φαγιά» (εννέα φαγητά).
Πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχουν εννιά λογιών φαγητά επάνω στο τραπέζι και ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, μπορεί να είναι όντως όλα φαγητά ή μπορούν να μετρήσουν στον αριθμό και το σκόρδο ή το κρεμμύδι ή ακόμα και το αλάτι. Άλλες φορές μπορούν να μετρήσουν χωριστά και το τουρσί, σε λάχανο, σε πιπεριές, σε αγγουράκια, κλπ.
Ο αριθμός πρέπει πάντως να είναι εννέα! Όλα νηστίσιμα, καθώς η νηστεία των Χριστουγέννων λήγει το πρωί της επομένης, που είναι η μεγάλη γιορτή.
Εννέα τα φαγητά, όσοι και οι μήνες της κύησης της Παναγιάς. Συμβολισμός ιερός και ταυτόχρονα τιμητικός, προς τη Μητέρα του Χριστού, αλλά και σε όλες τις Μάνες του κόσμου!
Κατ’ άλλους ο αριθμός εννέα συμβολίζει τα μέρη που περιπλανήθηκε ο νεογέννητος Χριστός με τη Μητέρα του και τον Ιωσήφ, μέχρι τη μετάβαση τους στην Αίγυπτο για να αποφύγουν τη σφαγή του Ηρώδη.
Πέραν του θρησκευτικού συμβολισμού, το γεύμα αποτελεί μια ξεκάθαρη επίκληση στη αφθονία (μπερεκέτ’), στην ευφορία, στην αναγέννηση της φύσης και την ευλογία των καρπών της.
Στο τραπέζι τοποθετούνται συνήθως φασόλια νερόβραστα, λάχανο τουρσί, κρεμμύδι, φρούτα, μέλι, καρύδια και άλλοι ξηροί καρποί, αλλά και χαλβάς, ελιές, πιπεριές τουρσί με πελτέ (σάλτσα) ντομάτας. Φτιάχνονται ακόμα λαχανοντολμάδες, οι οποίοι συμβολίζουν το φασκιωμένο θείο Βρέφος. Στα φαγητά μπορεί να περιλαμβάνεται και κάποιο καρπούζι, πεπόνι ή σταφύλι, που φυλάχθηκε για αυτό το σκοπό. Για γλυκό συνήθως φτιάχνουν σαραγλί, αλλά μπορεί να υπάρχει και «Βαρβάρα» (το θρακιώτικο γλύκισμα της Αγίας Βαρβάρας), καθώς τα Χριστούγεννα συμπίπτουν με τα 20ήμερα της Αγίας.
Ξεχωριστή θέση στο τραπέζι κατέχει το Χριστόψωμο
Το Χριστόψωμο είναι ένα από τα παλαιότερα έθιμα των Χριστουγέννων στη Θράκη, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Η νοικοκυρά ζυμώνει το Χριστόψωμο με πολύ ευλάβεια, με μαγιά από ξερό βασιλικό ή και αλεύρι από ιερό Ευχέλαιο. Ο άρτος αυτός είναι κυκλικός, για να συμβολίζει τον κύκλο της ζωής. Στο πάνω μέρος του, απαραιτήτως, είναι σχηματισμένος ο Σταυρός και γύρω - γύρω φτιάχνονται διακοσμητικά στολίδια από ζυμάρι. Ακόμα στο Χριστόψωμο μπορούν να τοποθετηθούν καρύδια, αμύγδαλα και σταφίδες, ως δείγμα ευλογίας και καρποφορίας.
Όταν το τραπέζι είναι έτοιμο και πριν αρχίσουν να τρώνε, ο νοικοκύρης παίρνει μια κεραμίδα και βάζει μέσα της αναμμένα κάρβουνα και θυμίαμα. Όλοι σηκώνονται όρθιοι και κάνουν το σταυρό τους, ενώ ο πατέρας θυμιατίζει με την κεραμίδα λέγοντας τρεις φορές:
«Καλώς ήρθες Χριστέ. Γεροσύνη, καλοσύνη και πολύ μπερεκέτ’»!
Το θυμιάτισμα αρχίζει από το εικονοστάσι και συνεχίζεται στο τραπέζι. Δίπλα στο Χριστόψωμο ανάβουν ένα κερί και πρώτα θυμιατίζουν το ψωμί και μετά έναν-έναν όλη την οικογένεια. Ακολουθεί θυμιάτισμα σε όλο το σπίτι.
Το Χριστόψωμο κόβεται και προσφέρεται με τα χέρια, ως ένδειξη αγάπης και προσφοράς. Αποφεύγεται να χρησιμοποιείται μαχαίρι, διότι συμβολίζει τη βία και το μίσος. Μοιράζονται τα κομμάτια του ψωμιού, πρώτα Του Χριστού, μετά του σπιτιού και ύστερα για όλα τα μέλη της οικογένειας.
Σε κάποια χωριά, ο νοικοκύρης ασήμωνε το τραπέζι, βάζοντας ένα ποσό κάτω από το τραπεζομάντιλο. Τα χρήματα τα έπαιρνε όποιος ξέστρωνε το τραπέζι, που ήταν συνήθως τα παιδιά της οικογένειας. Σε άλλες περιοχές της Θράκης στο ψωμί των Χριστουγέννων βάζανε μέσα και ένα νόμισμα (παράς), όπως στη Βασιλόπιτα. Όποιος τύχαινε τον παρά, θα έπρεπε να μείνει ξάγρυπνος όλη τη νύχτα, να φυλάει τη φωτιά στο τζάκι να μη σβήσει, διότι αλλιώς θα κρυώνει Ο νεογέννητος Χριστός.
Σε άλλα μέρη η φωτιά είναι μέλημα της νοικοκυράς, που ούτως ή άλλως, σιγοβράζει το αυριανό γεύμα σε γάστρα ή τσουκάλι.
Το ξημέρωμα, η πρώτη καμπάνα φέρνει τους πιστούς στη Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία. Ακολουθεί το πρώτο εορταστικό πρωινό γεύμα, που περιλαμβάνει τη θρακιώτικη «Μπάμπω» (το γεμιστό λουκάνικο) και κόκκινο κρασί. Η «μπάμπω» είναι η γιαγιά, αλλά και η μαμή που βοηθούσε τις ετοιμόγεννες και τιμάται ιδιαίτερα κατά τη Γέννηση του Χριστού. Πέρα από αυτή τη σημασία, η «μπάμπω» είναι το κομμάτι του χοιρινού εντέρου, που με αυτό παρασκευάζεται το ονομαστό λουκάνικο των Χριστουγέννων και επειδή είναι ζαρωμένο όπως η γιαγιά που έχει ρυτίδες, ονομάζεται και αυτό «Μπάμπω».
Μία άλλη συνταγή του γιορτινού χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, κυρίως της περιοχής των χωριών του Ερυθροποτάμου, είναι το «Τριμπώ». Πρόκειται για ένα είδος στιφάδου με κομμάτια από χοιρινό κρέας, κρεμμύδια, σκόρδα και άλλα μπαχαρικά, το οποίο σιγοβράζει στη φωτιά όλο το βράδυ, σε γάστρα αεροστεγώς κλεισμένη με ζυμάρι. Η ονομασία μάλλον προέρχεται από τα «τρίματα» και το ρήμα “τριβωλιάζω” (= κάνω κοματάκια - μπουκίτσες), τα κομμάτια (μπουκίτσες) που κάνουν το κρέας για να το μαγειρέψουν.
Τα Χριστούγεννα πάντα μας συγκινούν, μας γεννούν μνήμες και αναμνήσεις, ζωντανεύουν τα έθιμα και τις παραδόσεις και πρώτα από όλα ενώνουν του ανθρώπους, με αγάπη και θαλπωρή!
Καλά Χριστούγεννα σε Όλους, με «Γεροσύνη, καλοσύνη και πολύ μπερεκέτ’».
Πηγή: kastropolites.com
[post_ads]
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου