Διαβάζοντας το βιβλίο «Ένας Ενετός του 15ου αιώνα στην αυλή του μεγάλου Τούρκου» σε μετάφραση Δημήτρη Δεληολάνη*, καθώς και τη μελέτη του Γεωργίου Σ. Βογιατζή** «Οι πληροφορίες του Ενετού Τζοβάν Μαρία Αντζολέλλο για τη Θράκη κατά το έτος 1470 και η σημασία τους για τη γνώση της πρώιμης Οθωμανοκρατίας στο Θρακικό χώρο» (εδώ), στάθηκα στις παρατηρήσεις του τελευταίου (Βογιατζή) που αφορούν περισσότερο την περιοχή του Έβρου.
Ο Δ. Δεληολάνης μετέφρασε το βιβλίο του νεαρού Τζοβάν Μαρία Αντζολέλλο ο οποίος βρέθηκε αιχμάλωτος των Τούρκων κατά τη διάρκεια της καταλήψεως της Χαλκίδας (Νεγροπόντε) από τον Μωάμεθ τον Πορθητή (12 Ιουλίου 1470). Ο Αντζολέλλο οδηγήθηκε μαζί με άλλους αιχμαλώτους στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια της πορείας έως την Πόλη κατέγραφε τα μέρη απ΄ όπου περνούσε ο Οθωμανός κατακτητής.
Αφήνοντας την Καβάλα περνάνε στην Ξάνθη και από εκεί στην Κομοτηνή (βυζαντινή ονομασία Κουμουτζηνά). Στο τελευταίο μέρος του ταξιδιού καταγράφει την πορεία τους από περιοχές του Έβρου έως ότου φθάσουν εις την Πόλη, δηλαδή από τις 20 Αυγούστου έως τις 5 Σεπτεμβρίου 1470.
Παρ΄ όλα αυτά οι πληροφορίες που κατέγραψε ο Αντζολέλλο σίγουρα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για την περιοχή μας. Μιλάμε για τον 15ο αιώνα και η Θράκη βρίσκεται από το 1361 υπό Οθωμανική κατοχή.
«…Στις 20 του μηνός ο Μέγας Τούρκος μετέφερε το στρατόπεδο στους πρόποδες του βουνού Ντέντιο. Εδώ υπάρχουν δυο κεφαλοχώρια που κατοικούνται από Μακεδόνες. Υπάρχουν επίσης μεγάλα ορυχεία με ασήμι. Στις 21 του μηνός στρατοπεδεύσαμε κοντά σε ένα δάσος» (Δ. Δεληολάνης).
Ο Γ.Σ. Βογιατζής δεν αποκλείει το δάσος αυτό να ήταν το δάσος της Δαδιάς (το οποίο βρίσκεται ακριβώς στα μισά της διαδρομής Κίρκης - Διδυμοτείχου). Επίσης το βουνό χωρίς άλλο είναι το Despot Dağı (όρος Παπίκιο) και ειδικά το τμήμα του που βρίσκεται μεταξύ Βήρας (Φέρες) και Κομοτηνής.
Σύμφωνα πάντα με τον Γ.Σ. Βογιατζή (ο οποίος διατηρεί τις όποιες επιφυλάξεις του) «τα δύο κεφαλοχώρια της περιοχής με τους "Μακεδόνες" κατοίκους μπορούμε να τα ταυτίσουμε με δύο χωριά στον κάτω ρου του Έβρου που πραγματικά είχαν μη ελληνικό πληθυσμό και να τα συσχετίσουμε με κάποια γνωστά τοπωνύμια με τα οποία πιθανώς να είχαν κάποια ιστορική - γεωγραφική σχέση».
To ένα χωριό με μη ελληνικό πληθυσμό στην εν λόγω περιοχή, δυτικά της Τραϊανούπολης θα πρέπει να ήταν το βυζαντινό Περιστέριον, το σημερινό γνωστό χωριό βόρεια της Αλεξανδρούπολης Πόταμος - Badoma στα βουλγάρικα και Giiverginlik στα τούρκικα. Το χωριό ταυτίζεται από την αρκετά μεταγενέστερη και μάλλον έγκυρη μαρτυρία του γνωστού Οθωμανού περιηγητή Evliya Celebi (Γ.Σ. Βογιατζής).
Το άλλο χωριό πιθανόν να ήταν το βυζαντινό Μποκοβίκο (στα βουλγαρικά Μπάτουρεν). Πρόκειται για το ακατοίκητο σήμερα χωριό Πάταρα, 30 χλμ. περίπου βορειοανατολικά της Αλεξανδρούπολης). Σύμφωνα με τη μαρτυρία των βυζαντινών πηγών το χωριό κατοικούνταν από Βογομίλους πιθανότατα βουλγαρικής καταγωγής, όπως μαρτυρεί και η σλαβο-βουλγαρική προέλευση της ονομασίας του χωριού αλλά και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των κατοίκων του.
Οι Βογόμιλοι ήταν αιρετικοί και την ύπαρξή τους στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης επιβεβαιώνει και ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, ο οποίος πηγαίνοντας προς το Άγιον Όρος παρέμεινε στο όρος Παπίκιο και διεξήγαγε μαζί τους θεολογικό διάλογο, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να ασπαστούν την Ορθόδοξη Πίστη.
«Στις 22 του μηνός φτάσαμε σε ένα κάστρο που ονομάζεται Ντιμέστικα (Διδυμότειχο), όπου είχε εξοριστεί η αδελφή τον Μεγάλου Τούρκου. Αυτή ήταν Σουλτάνα αλλά εξορίστηκε σε αυτήν την πόλη γιατί διέταξε να κόψουν τα στήθη σε είκοσι σκλάβες για να αποδείξει πως μπορούσαν να επιβιώσουν ακρωτηριασμένες… Στις 24 του μηνός εγκατασταθήκαμε σε ένα κάστρο που ονομάζεται Κιρμέν και βρίσκεται πάνω στον ποταμό Μαρίτσα» (Δ. Δεληολάνης).
Κιρμέν είναι το Ορμένιο και ταυτίζεται με το βυζαντινό Τζερνομιάνον και το οθωμανικό Girmen, όπου το 1371 δόθηκε η γνωστή αποφασιστική μάχη μεταξύ Σέρβων και Τούρκων, που χάρισε στους τελευταίους την οριστική κυριαρχία στην περιοχή του Έβρου.
Στις 25 του μηνός ο Αντζολέλλο καταγράφει την άφιξή τους στην Αδριανούπολη με τους πολλούς κατοίκους και εμπόρους. «Αυτή η πόλη ήταν αυτοκρατορική έδρα του Μεγάλου Τούρκου πριν κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη. Εδώ ενώνονται τρία μεγάλα ποτάμια. Το πρώτο είναι Μαρίτσα, που ήδη σας αναφέραμε, το δεύτερο ονομάζεται Άρδα και το τρίτο Τούντζα. Και τα τρία ποτάμια μαζί δημιουργούν ένα τεράστιο ποτάμι που ξεχύνεται στην Αίνο. Στην είσοδο της Αδριανούπολης για δύο μίλια έχει ένα μεγάλο παζάρι με τα πολυτιμότερα φορτία και διαφόρων ειδών τρόφιμα…» (Δ. Δεληολάνης).
Στο 2ο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται το ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη…
Πάταρα, το χωρίον των προσφύγων του Πόντου
Ήδη το χωριό Μπάτουρεν στα βουλγάρικα ή Bahâdır Vîrân στα τούρκικα (Γ.Σ. Βογιατζής) από το 1920, μετά την απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης πήρε το νέο όνομά του, Πάταρα. Στο χωριό αυτό ζούσαν περίπου 20 οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο. Σύμφωνα με μαρτυρίες Παταριανών, όταν έφθασαν στο χωριό βρήκαν τούρκικα και βουλγάρικα σπίτια (κάποια από αυτά διώροφα) όπου και εγκαταστάθηκαν. Οι περισσότεροι στη συνέχεια έχτισαν καινούρια σπίτια μετατρέποντας τα παλιά σε στάβλους για τα ζώα τους. Το χωριό ενώ είχε σχολείο (λεπτομέρειες μας δίνει ο Γεώργιος Κανδηλάπτης) δεν είχε εκκλησία και για να εκκλησιαστούν πήγαιναν είτε στην εκκλησία της Αισύμης, είτε της Νίψας.
Παλαιότεροι κάτοικοι των Πατάρων μας πληροφορούν ότι προτιμούσαν να πηγαίνουν το βράδυ της Ανάστασης στο χωριό της Νίψας, όπου οι Πόντιοι κάτοικοί του τους φιλοξενούσαν το βράδυ στα σπίτια τους. Το χωριό των Πατάρων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκε υπό Βουλγαρική κατοχή, ενώ μετά το 1944 άρχισε να ερημώνει.
* Ο Δημήτρης Δεληολάνης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη και έζησε στην Αθήνα έως το 1967. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, κατέφυγε με την οικογένειά του στη Ρώμη. Πήρε πτυχίο Πολιτικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης. Έχει διατελέσει επί σειρά ετών ανταποκριτής της ΕΡΤ στη Ρώμη, καθώς και σχολιαστής στη δημόσια ιταλική τηλεόραση RAI. Έχει συνεργαστεί με την εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, με τον ραδιοσταθμό Flash 961 και με ελληνικά περιοδικά. Αρθρογραφεί σε ιταλικές εφημερίδες και σε ελληνικές ιστοσελίδες.
** Ο Γεώργιος Βογιατζής γεννήθηκε το 1961 στην Ίμβρο, σπούδασε Ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια στη Βιέννη έκανε το διδακτορικό του στους τομείς της Βυζαντινολογίας και Οθωμανολογίας (Θανάσης Μουσόπουλος).
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου