Ο Ελληνο-Ιταλικός πόλεμος (1940-1941)
Στον τομέα της Υγειονομικής Υπηρεσίας, εξαιτίας του αγώνα σε ιδιαίτερα ορεινό έδαφος, αρχικά παρουσιάστηκαν πολλές δυσχέρειες και προβλήματα. Από την Έκθεση του Διευθυντή της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου (ΤΣΗ), από τις 18 Δεκεμβρίου 1940 μέχρι τη διάλυσή του, διαβάζουμε: «...Η φύσις του εδάφους και η τακτική του πολέμου ιδίως με τας αεροπορικάς επιδρομάς, ως και αι εκτάσεις των τομέων εκάστης μεραρχίας εκώλυον την ταχείαν και έγκαιρον ιατρικήν περίθαλψιν των τραυματιών και ασθενών...».
Στη συνέχεια όμως, για την εξυπηρέτηση των αναγκών του Στρατού ενισχύθηκαν τα στρατιωτικά νοσοκομεία, δημιουργήθηκαν νέα, αναπτύχθηκαν νοσηλευτικοί σχηματισμοί εκστρατείας, ορεινά χειρουργεία, μετακινήθηκαν ανεφοδιαστικά όργανα και συστάθηκαν ειδικά σώματα διακομιδής. Οι διακομιδές πραγματοποιούνταν κατ' ανάγκη τη νύχτα για την αποφυγή των αεροπορικών επιδρομών, με αποτέλεσμα τις γνωστές δυσμενείς επιπτώσεις για τους διακομιζόμενους και το προσωπικό.
Τέλος, η υγειονομική υποστήριξη των μαχομένων υπήρξε αρκετά ικανοποιητική και με τη βοήθεια του Υπουργείου Εθνικής Πρόνοιας, την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών των Αδελφών Νοσοκόμων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, διαφόρων οργανώσεων και συλλόγων και τέλος πολλών επώνυμων και ανώνυμων Ελληνίδων.
Ένα άλλο σοβαρότατο πρόβλημα που δημιουργήθηκε και στους δύο αντιμαχόμενους εξαιτίας του ορεινού εδάφους, του ύψους του χιονιού και του πολικού ψύχους που επικρατούσε, ήταν τα κρυοπαγήματα που τις περισσότερες φορές προκαλούσαν μεγαλύτερες απώλειες απ' αυτές των σκληρών μαχών (25.000 Έλληνες - 22.000 Ιταλοί παγόπληκτοι). Στην Έκθεση της Διευθύνσεως Υγειονομικής Υπηρεσίας του Γενικού Στρατηγείου αναφέρεται συγκεκριμένα:
«...Καθ' όλον το εξάμηνον διάστημα διεκομίσθησαν εβδομήντα πέντε χιλιάδες (75.000) σχεδόν τραυματίαι, παγόπληκτοι και ασθενείς ήτοι αναλυτικώς τριάκοντα χιλιάδες (30.000) περίπου τραυματίαι, είκοσι πέντε χιλιάδες (25.000) παγόπληκτοι και είκοσι χιλιάδες (20.000) ασθενείς...».
Από ελληνικής πλευράς, παρά τον αρχικό αιφνιδιασμό, το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με επιτυχία με τη χρήση λιπαντικών ουσιών και ειδικών μάλλινων επιδέσμων και καλτσών, που κατά χιλιάδες οι Ελληνίδες κάθε ηλικίας έπλεκαν και έστελναν στο μέτωπο.
 |
| Ο ιατρός Βασίλειος Μαστακούρης του XV Ορεινού χειρουργείου |
Την περίοδο 1940-41 η κάλυψη του Κεντρικού μετώπου από υγειονομικής πλευράς γινόταν κυρίως από τους υγειονομικούς σχηματισμούς που αναπτύχθηκαν στα χωριά Κοσίνα, Πακομίτι, Κούταλι και Λεσκοβίκι Πρεμετής. Στο χειρουργείο παρέμεναν οι ετοιμοθάνατοι, κατόπιν διαλογής.
Στις 22 Δεκεμβρίου 1940 στο χωριό Κοσίνα αναπτύχθηκαν το Β1 Πεδινό χειρουργείο, το Β1 Πεδινό νοσηλευτικό τμήμα της XV Μεραρχίας καθώς και το Σ7 Έφεδρο χειρουργικό συνεργείο, στα οποία διακομίζονταν από τους τραυματιοφορείς και τα ζώα (μεταγωγικά) οι τραυματίες και ασθενείς, με καιρικές συνθήκες πολύ δυσμενείς και άθλιο οδικό δίκτυο.
Αυτός ο σχηματισμός ήταν ο μεγαλύτερος και ο πιο προωθημένος υγειονομικός σχηματισμός χειρουργικών επεμβάσεων Α' ανάγκης τραυματιών και ο μεγαλύτερος σχηματισμός διαλογής και διακομιδής προς τους μετόπισθεν υγειονομικούς σχηματισμούς με τελικό προορισμό το νοσηλευτικό κέντρο Ιωαννίνων. Στο χειρουργείο παρέμεναν οι ετοιμοθάνατοι, κατόπιν διαλογής. Οι Α' τραυματίες και ασθενείς διακομίζονταν αναλόγως του επείγοντος της θεραπείας στο χειρουργικό χειρουργείο του Β΄ Σώματος Στρατού στο Λεσκοβίκι. Οι Β΄ ανάγκης διακομίζονταν επίσης στο Λεσκοβίκι και οι Γ΄ ανάγκης τραυματίες και ασθενείς στο Νοσηλευτικό κέντρο Ιωαννίνων. Όλες οι μονάδες αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες στο ζήτημα της διακομιδής των απωλειών υγείας. Τα δρομολόγια γίνονταν από δύσβατα μέρη και πολλές φορές αποκλείονταν από τα χιόνια.
Άλλος παράγοντας που επέδρασε δυσμενώς στο δύσκολο έργο των διακομιδών ήταν η ιταλική αεροπορία. Στις 31 Δεκεμβρίου 1940 βομβάρδισε και πυροβόλησε το χωριό Κοσίνα, όπου ήταν ανεπτυγμένοι οι υγειονομικοί σχηματισμοί των I και XV Μεραρχιών.
Το Ελληνικό Ναυτικό το 1940
Κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το Εκπαιδευτικό του Πολεμικού Ναυτικού «Άρης» χρησιμοποιήθηκε ως Πλωτό Νοσοκομείο. Το πλοίο αυτό ναυπηγήθηκε στη Γαλλία το 1926-27 και ήταν εκτοπίσματος 2.380 τόνων. Διέθετε 110 κλίνες και 3 δωμάτια για τη νοσηλεία Αξιωματικών. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τη νοσηλεία ασθενών των Πολεμικών Πλοίων αλλά και για διακομιδές ασθενών και τραυματιών του Στρατού Ξηράς. Για το λόγο αυτό πραγματοποίησε δύο πλόες από το Μεσολόγγι και διακόμισε περί τους 500 ασθενείς και τραυματίες.
Ένα άλλο Πλωτό Νοσοκομείο, με σημαντική προσφορά, ήταν και το «Αττική», χωρητικότητας 2.561 τόνων και δυνάμεως 362 κλινών. Ωστόσο, η προσφορά αυτή σταμάτησε βίαια, όταν στις 11:25 τη νύκτα της 11ης Απριλίου 1941 κατευθυνόμενο προς τη Σύρο (με σκοπό να αποβιβάσει το Προσωπικό του εκκενωθέντος Νοσοκομείου Δράμας), πλέοντας κατάφωτο και φέρον τα διεθνή χαρακτηριστικά των Π/Ν στο στενό του Καφηρέα, δέχθηκε επίθεση από γερμανικό βομβαρδιστικό αεροπλάνο. Το αποτέλεσμα ήταν να βυθισθεί και τα θύματα να ανέλθουν σε 27. Αριθμός ναυαγών, χρησιμοποιώντας τις σωστικές λέμβους, αποβιβάσθηκαν σε ακτή της Εύβοιας, ενώ άλλος αριθμός ναυαγών περισυλλέχθηκε, το άλλο πρωί, από το Αντιτορπιλικό Κουντουριώτης. Διευθυντής του Π/Ν «Αττική» ήταν ο Υποπλοίαρχος Ιατρός Θ. Θωμόπουλος.
Την ίδια τύχη είχε και ένα άλλο Πλωτό Νοσοκομείο, το επίτακτο επιβατηγό «Πολικός», το οποίο είχε χωρητικότητα 870 τόνους και διέθετε 200 κλίνες. Στις 23 Απριλίου του 1941, στο λιμένα της Κορίνθου, δέχθηκε επίθεση από σμήνος γερμανικών αεροπλάνων, χωρίς όμως να βυθισθεί. Κάτι όμως που δεν απέφυγε δύο μέρες αργότερα, στο λιμάνι του Πόρου, όταν εκ νέου βομβαρδίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα και βυθίστηκε.
 |
| Αποβίβαση τραυματιών στο λιμάνι του Πειραιά |
Αναφέρεται επίσης και το επίτακτο επιβατηγό «Έσπερος», το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως Πλωτό Νοσοκομείο και βυθίστηκε στις 21 Απριλίου 1941 έξω από το Μεσολόγγι. Επίσης και το επίτακτο επιβατηγό «Ελληνίς» χωρητικότητας 876 τόνων που χρησιμοποιήθηκε ως Πλωτό Νοσοκομείο 263 κλινών. Ομοίως και αυτό δέχθηκε αεροπορική επίθεση και βυθίστηκε στις 21 Απριλίου πλησίον της Πάτρας. Αναφέρεται ότι ήταν πλήρες τραυματιών πριν βυθισθεί, αλλά χάρη σε υπεράνθρωπες προσπάθειες, κατόρθωσε να προσαράξει και να αποβιβάσει όλους σχεδόν τους διακομισθέντες τραυματίες, ώστε τελικά οι απώλειες να είναι σχετικά ελάχιστες. Την ίδια επίσης ημέρα, εβλήθη από γερμανικά αεροπλάνα και το Π/Ν «Σωκράτης», το οποίο ευρισκόταν αγκυροβολημένο στον όρμο των Αντικυθήρων, και ήταν κι αυτό ένα επίτακτο επιβατηγό πλοίο, που διέθετε 190 κλίνες.
Τέλος, εκτός από τα ανωτέρω, κατά την περίοδο 1940-41 ως Πλωτά Νοσοκομεία αναφέρεται, για ιστορικούς λόγους, ότι χρησιμοποιήθηκαν και τα επίτακτα επιβατηγά πλοία «Άνδρος», «Αρντένα», «Αλμπέρτα», «Πύλαρος», «Τήνος», και «Μοσχάνθη». Συνολικά, η μεταφορική ικανότητα όλων αυτών έφθανε τους 2.220 τραυματίες και ασθενείς, διακομιζομένους σε κλίνες και καθήμενους.
Ο Ερυθρός Σταυρός και οι Νοσηλεύτριες Ερυθροσταυρίτισσες το 1940
Το 1935 ιδρύθηκε το πρώτο Κέντρο Υγείας στην Αθήνα, στην περιοχή Αμπελοκήπων. Πρώτη Διευθύνουσα του Κέντρου τοποθετήθηκε η Ευρυδίκη Αποστολάκη, που εκπαιδεύτηκε σαν Επισκέπτρια Αδελφή Υγιεινής στο Παρίσι. Το 1938 ιδρύθηκε στην Υγειονομική Σχολή Αθηνών στους Αμπελοκήπους, η Σχολή Επισκεπτριών Αδελφών και Νοσοκόμων, με πρώτη διευθύνουσα την Ελένη Βασιλοπούλου, την οποία στη συνέχεια διαδέχτηκε η Ευρυδίκη Αποστολάκη. Στον πόλεμο του 1940 οι Αδελφές εργάστηκαν υποδειγματικά κάτω από δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες.
Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός παρέχει νοσηλευτική φροντίδα, στελεχώνει νοσοκομειακές μονάδες και σταθμούς πρώτων βοηθειών για την περίθαλψη των τραυματιών, διοργανώνει συσσίτια και διανέμει κουβέρτες και είδη ρουχισμού. Σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, υποκαθιστά, στην ουσία, το κράτος προσφέροντας υπηρεσίες πρόνοιας και διαθέτοντας τις υποδομές του για τη στήριξη του ελληνικού λαού μέσα στις κακουχίες του πολέμου και της επώδυνης Κατοχής.
 |
| Διανομή γάλακτος στα Εξάρχεια (1943) |
Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός όπως ήταν φυσικό και όπως προβλέπεται από τις Συμβάσεις της Γενεύης ήρθε συμπαραστάτης και βοηθός στην Υγειονομική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατεύματος. Έθεσε στη διάθεση του μαχόμενου Στρατού, χειρουργεία εκστρατείας, ένα νοσοκομείο διακομιδής, το Νοσοκομείο του στην Αθήνα και το τμήμα του στη Θεσσαλονίκη.
Έγινε ο διαμεσολαβητής της διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό προς τον άμαχο πληθυσμό. Συγκρότησε το Σώμα Αδελφών Νοσηλευτικής που πρόσφερε πολύ μεγάλη συνδρομή στη λειτουργία των Νοσηλευτικών Σχηματισμών. Συνολικά διατέθηκαν περίπου 2800 Εθελόντριες Αδελφές και Νοσηλευτικά Στελέχη. Οι υπηρεσίες τους ήταν πολυτιμότατες στη ζώνη των πρόσω όπου οι τραυματίες, οι ασθενείς και οι κρυοπαγημένοι μαχητές έβρισκαν τη θερμή μητρική στοργή και περίθαλψη.
Κυρίες και δεσποινίδες προερχόμενες από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και αρκετές με πολλές ανέσεις και οικονομική ανεξαρτησία εγκατέλειψαν την άνετη ζωή, παρακολούθησαν ένα ταχύρυθμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και προσέτρεξαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για να απαλύνουν τον πόνο των ηρωικών μαχητών.
Ο μικρός αυτός στρατός συναγωνιζόμενος σε ενθουσιασμό, επιμέλεια και εργατικότητα τις μόνιμες Αδελφές του Στρατού νοσήλευσε 55.000 τραυματίες και ασθενείς στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου σε 58 Στρατιωτικά Νοσοκομεία, σε πολυάριθμους Υγειονομικούς Σταθμούς, σε Ορεινά Χειρουργεία του Μετώπου, σε Νοσοκομεία Εκστρατείας, σε Νοσοκομεία Διακομιδής, σε Υγειονομικούς Σιδηροδρομικούς Συρμούς, σε 4 πλωτά Νοσοκομεία, σε Κέντρα Διαλογής, σε Σταθμούς Πρώτων Βοηθειών και Παθητικής Αεράμυνας. Αλλά και στη ζώνη των μετόπισθεν η παρουσία των Εθελοντριών ήταν ουσιαστική σε όλους τους Υγειονομικούς Σχηματισμούς του Στρατού, όπως οι Γωνιές του Τραυματία, το Δέμα του Στρατιώτη, το Γραφείο Αιχμαλώτου και το τμήμα Ψυχαγωγίας του Στρατιώτη.
Την τεράστια ευθύνη της προετοιμασίας του σχεδίου επιστράτευσης των Εθελοντριών και της εφαρμογής του είχαν τα Νοσηλευτικά Στελέχη με κορυφαία την Αθηνά Μεσολωρά. Αν η εργασία του Νοσηλευτικού Προσωπικού είναι τόσο δύσκολη και τόσο απαιτητική σε δυνάμεις, χρόνο και μέσα στους ήσυχους καιρούς ο καθένας μπορεί να φανταστεί τι ηρωισμός χρειάζεται να καλυφθούν οι νοσηλευτικές ανάγκες πολιτών και στρατεύματος σε περιόδους πολέμου κάτω από την απειλή των βομβαρδισμών σε χώρους ακατάλληλους για νοσηλεία ασθενών και τραυματιών και με ελάχιστα μέσα.
Παντού όπου εργάστηκαν οι Αδελφές του Ερυθρού Σταυρού πρόσφεραν με αυταπάρνηση ανεκτίμητες υπηρεσίες, ξαγρύπνησαν, ταλαιπωρήθηκαν, αποκλείσθηκαν από τα χιόνια, δέχθηκαν εχθρικές αεροπορικές επιθέσεις, αιχμαλωτίστηκαν και κάποιες από αυτές έδωσαν και τη ζωή τους. Οι γενναίες αυτές Ελληνίδες Ερυθροσταυρίτισσες αντιμετώπισαν άξια τις οξυμένες νοσηλευτικές ανάγκες πρόσφεραν κουβέρτες για ζεστασιά, σκηνές για στέγαση, τρόφιμα στους πεινασμένους, εμβολιασμοί για πρόληψη, φάρμακα για τους αρρώστους, έδεσαν τραύματα και φρόντιζαν τα κρυοπαγημένα πόδια των ηρώων στρατιωτών.
Πηγές:
- ΓΕΣ, Η υγειονομική υπηρεσία του Στρατού κατά τον πόλεμο 1940-41.
- Κ. Χατζής, «Στοιχεία από τη δράση της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Π.Ν. κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», Ιατρική Επιθεώρηση Ενόπλων Δυνάμεων, τ.22, 1988, σελ. 65-93.
- Πόπη Κεσίδου, εθελόντρια του παραρτήματος Λάρισας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.
➤ Διαβάστε επίσης: Η πείνα στα χρόνια της Κατοχής. Γιατί η Ελλάδα το 1940 δεν είχε να θρέψει τα παιδιά της;
[post_ads]
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου