Η Έκθεση του «Δράκου»
Παρακάτω γίνεται μία προσπάθεια να απαντηθούν όσο το δυνατόν εμπεριστατωμένα και με ακρίβεια τα αναφυόμενα ερωτήματα, επιχειρώντας να παρουσιαστούν οι μαρτυρίες και οι γνώμες επιστημόνων και μελετητών.
Ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης του Διδυμοτείχου, Χριστόφορος Δρακοντίδης (γνωστός και ως «Δράκος»), είναι ο πρώτος που μας πληροφορεί με την έκθεσή του «ΤΡΕΙΣ ΛΙΘΟΙ ΕΝ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ, ΑΞΙΟΙ ΠΟΛΛΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ» (ΘΡΑΚΙΚΑ, Τόμος 10ος, 1938), για την εύρεση μίας λίθινης αφιερωματικής επιγραφής. Σε σύγχρονη απόδοση αναφέρει:
«Περίπου πριν από ένα μήνα, η λίθινη επιγραφή βρέθηκε από τον Χρήστο Δερμεντζόγλου και έπειτα μεταφέρθηκε στο Επαρχείο του Διδυμοτείχου με τη φροντίδα του Έπαρχου. O λίθος ήταν τοποθετημένος σε γωνία τοίχου του εργοστασιάρχη Ν. Τσικούρα, ο οποίος επιβεβαίωσε πως τις πέτρες του τοίχου αυτού, τις είχε μαζέψει από ερείπια που βρισκόταν στη βάση του φρουρίου (Κάστρου) Διδυμοτείχου. Η διάσωση της επιγραφής οφείλεται στον κτίστη του τοίχου, ο οποίος τοποθέτησε την πλάκα στη γωνία και με εμφανή την πλευρά των χαραγμένων γραμμάτων.
Όσον αφορά στην ακριβή θέση που αρχικά βρέθηκε η επιγραφή, σημειώνουμε πως είναι στη νότια πλευρά κοντά στα θεμέλια του Κάστρου, σχεδόν σε κάθετη γραμμή από το καμπαναριό του ναού του Αγίου Αθανασίου. Κάνουμε αυτές τις σημειώσεις, όχι μόνο για την ακρίβεια, αλλά και για να μη νομίζει κανείς, ότι ίσως ο λίθος και ο βωμός, να έχουν σχέση με το αρχαίο ερείπιο, πλησίον του ναού των Αρμενίων Αγίου Γεωργίου…».
Ο Δρακοντίδης που κατέγραψε λεπτομερώς τα υπόψη στοιχεία, έστειλε την έκθεσή του το Νοέμβριο του 1937, στον φίλο του, εκπαιδευτικό, μελετητή και συγγραφέα Κοσμά - Μυρτίλο Αποστολίδη, που τότε δίδασκε στα «Ζαρίφεια Διδασκαλεία» της Φιλιππούπολης. Στην επιστολή του ο «Δράκος» δήλωνε την πρόθεσή του να στείλει την έκθεση και στην Αρχαιολογική εταιρεία (υπηρεσία). Δυστυχώς όμως το πόνημα του συνταξιούχου Γυμνασιάρχη (είχε συνταξιοδοτηθεί περί το 1935) ήταν και το τελευταίο που ολοκλήρωσε, καθώς τον επόμενο μήνα (Δεκέμβριος 1937) πέθανε αιφνιδίως. Στη συνέχεια ο Αποστολίδης διέσωσε την επιστολή και αφού πρόσθεσε τους σημαντικούς σχολιασμούς του, τη δημοσίευσε το επόμενο έτος στα «ΘΡΑΚΙΚΑ» (Τόμος 10ος, 1938).
Χάρη λοιπόν στον αείμνηστο Πόντιο που ήταν επί χρόνια Γυμνασιάρχης στο Γυμνάσιο του Κάστρου, γνωρίζουμε τον τόπο και τον τρόπο εύρεσης της επιγραφής. Δηλαδή, η επιγραφή περισυνελλέγει στο Διδυμότειχο, από τη βάση του Κάστρου στη νότια πλευρά (συνοικία Ταμπακιάς) τον Οκτώβριο του 1937 και παραδόθηκε στο τότε Επαρχείο, για να αποδοθεί στην Αρχαιολογική υπηρεσία.
 |
| Η θέση κάτω από το Κάστρο Διδυμοτείχου που βρέθηκε η επιγραφή |
Η επιγραφή φέρεται να είναι από πέτρα (ψευδομάρμαρο) και έχει διαστάσεις 0,50 του μέτρου μήκος, πλάτος 0,15 μ. και στο πάχος είναι στα αριστερά μεν 0,27 μ., στα δε δεξιά 0,10 μ. λόγω θραύσεως. Τα χαραγμένα γράμματα, είναι σαφή, ελληνικά και ευανάγνωστα, με ύψος περίπου 2 εκατοστά. Η επιγραφή στο τμήμα που σώζεται, αναφέρει:
BАΣIΛΕΥΣ ΘPAΚΩN Κ(…)
(……)ΠOPEΩΣ НPAΚΛEI…
Δηλαδή:
“Ο βασιλιάς των Θρακών Κ…
…… προσφέρει στον Ηρακλή”.
Ποιος Βασιλιάς;
Ειδικοί και μελετητές συμφωνούν σχεδόν όλοι ως προς τον βασιλιά που έκανε την αφιέρωση και που από το όνομά του έχει σωθεί μόνο το αρχικό γράμμα «Κ». Έτσι θεωρείται πως ο βασιλιάς των Θρακών ονομάζεται «Κότυς», ένα όνομα που έφεραν αρκετοί βασιλείς των Οδρυσών Θρακών (Δηλαδή “Ο βασιλιάς των Θρακών Κότυς, …… προσφέρει στον Ηρακλή”).
– Ποιος όμως είναι ο συγκεκριμένος Κότυς που έκανε την αφιέρωση στον θεοποιημένο ήρωα Ηρακλή; Και ποια τα υπόλοιπα στοιχεία της επιγραφής;
Η κατάληξη «ΠΟΡΕΩΣ» στη δεύτερη γραμμή της επιγραφής, πιθανόν αναφέρεται στο δεύτερο συνθετικό ονόματος, μιας και ήταν συνηθισμένο συνθετικό στα θρακικά ανδρικά ονόματα. Κατά τον Κ.Μ. Αποστολίδη το «ΠΟΡΙΣ» (στη γενική ΠΟΡΕΩΣ), σημαίνει γόνος, υιός και αναλογεί με τις σημερινές καταλήξεις «-πουλος» και παρόμοιες. Επομένως οδηγούμαστε στη συμπλήρωση του ονόματος «ΚΟΤΥΣ …ΠΟΡΕΩΣ», (Κότυς γιος του …πόρεως). Η δυνατότητα ταυτοποίησης του ονόματος του πατρός του βασιλέα, συνεπάγεται με την ορθή και πιθανόν ακριβή χρονολόγηση της επιγραφής.
Στο σχολιασμό του ο Αποστολίδης, δίνει ως πιθανή εκδοχή του ονόματος ως «Κ[ΟΤΥΣ ΡΑΣΚΟΥ]ΠΟΡΕΩΣ», δηλαδή «Κότυς, υιός του Ρασκούπορη». Και ολοκληρώνει την συμπλήρωση της επιγραφής ως:
ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΘΡΑΚΩΝ ΚΟΤΥΣ ΡΑΣΚΟΥ-
ΠΟΡΕΩΣ ΗΡΑΚΛΕΙ ΣΩΤΗΡΙ
(Ο βασιλιάς των Θρακών Κότυς, γιος του Ρασκούπορη
αφιερώνει στον Ηρακλή σωτήρα)
Τα υπόψη στοιχεία δείχνουν ως αφιερωτή της επιγραφής τον Κότυ Ζ΄ (κατ΄ άλλους αναφέρεται και ως Κότυς Δ΄) που βασίλεψε μεταξύ 42-15 π.Χ., γιό του Ρασκούπορη, εξού και “ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΟΤΥΣ (ΡΑΣΚΟΥ)ΠΟΡΕΩΣ”.
Η επιγραφή ενδεχομένως, να ήταν τοποθετημένη στη βάση ανδριάντα ή βωμού του Ηρακλή, καθώς φέρει και την ανάλογη αφιέρωση. Έτσι η προσφορά του Θράκα βασιλέα δεν ήταν ίδια η επιγραφή, αλλά αυτό που θα βρισκόταν επάνω στη βάση που ήταν ενσωματωμένη η επιγραφή αυτή. Ανάλογη αφιέρωση γινόταν ως ευχαριστία στο θεό ή ήρωα για κάποια «θεία» παρέμβαση ή ως επίκληση. Ο Αποστολίδης καταγράφει πως νομίσματα που έκοψε ο Κότυς Ζ΄, φέρουν την επιγραφή «ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΘΡΑΚΩΝ».
– Ποια η αιτία που ο συγκεκριμένος βασιλιάς αφιέρωνε στον Ηρακλή ως «Σωτήρα»;
«Σωτήρας των Θρακών»
Ο Κότυς Ζ΄, διατέλεσε βασιλιάς των Οδρυσών Θρακών, κατά την πρώιμη περίοδο της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στη Θράκη. Ήταν γιος του Ρασκούπορη και εγγονός του Κότυος ΣΤ΄ (57-48 π.Χ.). Μετά το θάνατο του θείου του Σαδάλα Β΄(48-42 π.Χ.), το 42 π.Χ. η βασιλεία δεν ανατέθηκε στον πατέρα του (Ρασκούπορις), αλλά στον Σαλάδα Γ΄ (ενδεχομένως αδελφό του Κότυ) από τον Μάκρο Αντώνιο. Το ίδιο έτος σημειώθηκε η μάχη των Φιλίππων, κατά την οποία επικράτησε η συμμαχία του Μάρκου Αντώνιου με τον Οκταβιανό, οι οποίοι στη συνέχεια συγκρούστηκαν μεταξύ τους μέχρι τη Ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.), από όπου βγήκε νικητής ο Οκταβιανός, ο οποίος τελικά έγινε ο μόνος κυρίαρχος στη Ρώμη.
Στο ενδιάμεσο αυτό διάστημα (42-31 π.Χ.) ο Σαδάλας Γ΄ έχασε την εξουσία (το ίδιο κιόλας έτος 42 π.Χ. κατά μία εκδοχή) μιας και ήταν ευνοούμενος του Μάρκου Αντώνιου και ο Οκταβιανός έστεψε βασιλιά των Θρακών τον Κότυ Ζ΄, που τελικά βασίλευσε έως το θάνατό του, το 15 π.Χ. (ή 16 π.Χ.). Ήταν ένας από τους τελευταίους ηγέτες των Θρακών, καθώς το 47 μ.Χ. καταλύθηκε το βασίλειο των Οδρυσών και η Θράκη έγινε οριστικά ρωμαϊκή επαρχία.
Μία επιγραφή που βρέθηκε στον Πύργο της Βόρειας Θράκης (Μπουργκάς Βουλγαρίας) φέρει το όνομα «Ρασκούπορις», πιστεύεται πως αναφέρεται στον πατέρα του Κότυ, ο οποίος είχε σταλεί για πολιτικούς λόγους στην παρακείμενη Απολλωνία / Σωζόπολη (Kazarow G. Η Βουλγαρία κατά την αρχαιότητα, Σόφια 1926).
Τα νομίσματα που αποδίδονται πως έκοψε ο Κότυς Ζ΄ (αργυρά και ορυχάλκινα), φέρουν στην μία όψη την κεφαλή του Διόνυσου ως εστεμμένου με κισσό εφήβου και στην άλλη όψη φέρουν τον Ηρακλή να φέρει την λεοντή στα αριστερά και να στηρίζεται στο ρόπαλο με την δεξιά του πλευρά. Φέρουν επίσης την επιγραφή «ΚΟΤΥΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡ» και ορισμένα «ΗΡΑΚΛΕΟΥΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΘΡΑΚΩΝ». Θεωρούνται πως εκδόθηκαν περί το 16 π.Χ. λίγο πριν το θάνατό του.
Στην εποχή του Κότυος Ζ΄ (περίοδος Οκταβιανού Αύγουστου), οι Ρωμαίοι για πολιτικούς λόγους, άρχισαν να ευνοούν τους Οδρύσες, έναντι των αντιπάλων τους, των ανυπόταχτων και «ατίθασων» Βησσών. Οι Βησσοί, ήταν θρακικό φύλο που είχε παραμείνει ανεξάρτητο από τη Ρώμη και πραγματοποιούσαν επιθέσεις στις υπό την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία περιοχές της Θράκης. Τελικά νικήθηκαν από τον Ρωμαϊκό στρατό, που βοηθήθηκε από τους Θράκες συμμάχους του. Ο Δίων Κάσσιος αναφέρει πως οι Ρωμαίοι το έτος 25 π.X. παραχώρησαν στους Οδρύσες το Ιερό του Διονύσου επί της Ροδόπης, το οποίο αφαίρεσαν από τους Βήσσους. Κατά τον συγκεκριμένο πόλεμο με τους Βήσσους, ο Κότυς Ζ΄ σώθηκε από βέβαιο κίνδυνο και κατόπιν αυτού, έκοψε αφιερωτικά νομίσματα, ίδρυσε βωμό ή αφιέρωσε ανδριάντα στον Ηρακλή, ως «Σωτήρα των Θρακών».
Ηράκλειον στο Διδυμότειχο;
Η επιγραφή που μας απασχολεί στην παρούσα έρευνα, εφόσον είναι όντως αφιέρωμα του Κότυος Ζ΄, δηλαδή είναι έργο του 1ου αιώνα π.Χ., έρχεται 100 και πλέον έτη πριν να ιδρυθεί - οργανωθεί από τον Τραϊανό η Πλωτινόπολη, προς τιμήν της συζύγου του Πλωτίνας. Το ότι η αφιέρωση του βασιλιά των Θρακών, κατατέθηκε στο αρχαίο Διδυμότειχο, από μόνο του ως γεγονός είναι σημαντικό, για την προ την Πλωτινοπόλεως θρακική πόλη (άγνωστης έως τώρα ονομασίας), πάνω στην οποία οργανώθηκε η μετέπειτα ακμάζουσα Πλωτινόπολη και κατόπιν το Διδυμότειχο.
Η λίθινη πλάκα, όπως αναφέραμε βρέθηκε στη βάση του Κάστρου Διδυμοτείχου και είναι πιθανόν να μεταφέρθηκε εκεί (ως υλικό οικοδομής) σε κάποια περίοδο από την παρακείμενη πόλη (πριν της Πλωτινόπολης) - την “μητέρα-πόλη” του Διδυμοτείχου - χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο να ήταν τοποθετημένη σε ιερό ή βωμό στην ίδια θέση, κάτω από το βράχο του Κάστρου και πλησίον σπηλαίου, αφού ο άθλος για την πάλη του ήρωα με το κύνα του Άδη, τον κατέταξε στις χθόνιες θεότητες και απετέλεσε βασικό άξονα της λατρείας του, κατά τα ελληνορωμαϊκά χρόνια. Ο Ηρακλής ως γνωστό, κατέχει σημαντική θέση ανάμεσα στους ήρωες θεούς των αρχαίων Ελλήνων και αναφέρεται πολλές φορές και ως Κτίστης, δηλαδή ως μυθικός ιδρυτής πόλεων.
Μπορούμε να θεωρήσουμε ως πολύ πιθανό, να υπήρχε στην πόλη (πριν της Πλωτινόπολης) Ιερό του Ηρακλέους (Ηράκλειον) ή βωμός προς τιμήν του θεοποιημένου ήρωα και πριν από την περίοδο της ρωμαϊκής κατάκτησης και πιθανόν η λατρεία του να συνεχίστηκε στους μετέπειτα χρόνους. Μία περίοδο με ευρεία διάδοση της λατρείας του Ηρακλή, γεγονός που οφείλεται, εκτός των άλλων, και στη σύνδεσή του με τον ιδρυτή της Ρώμης, ως φυσική συνέχεια του οποίου θεωρούνταν ο αυτοκράτορας, ο οποίος εμφανιζόταν ως νέος Ηρακλής και ταυτιζόταν με τη θεϊκή του φύση.
Οι Άθλοι στην Πλωτινόπολη
Η λατρεία του Ηρακλή μάλλον συνεχίστηκε και στα κατοπινά χρόνια στην Πλωτινόπολη. Στο θέμα μπορούν να σταθούν ως αποδείξεις, τα ψηφιδωτά δάπεδα με τις παραστάσεις των άθλων του, αλλά και η διεξαγωγή αγώνων μονομάχων στην Πλωτινόπολη, των οποίων ο Ηρακλής θεωρούνταν προστάτης, ως ήρωας σύμβολο του ακατάβλητου μονομάχου.
Σε ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε την δεκαετία του 1980, μεταξύ άλλων βρέθηκε στην Πλωτινόπολη ψηφιδωτό δάπεδο. Γύρω από το κεντρικό τετράγωνο έμβλημα, υπάρχουν 12 ορθογώνια διάχωρα με παραστάσεις των 12 άθλων του Ηρακλή. Αρκετά από τα διάχωρα είναι τελείως ή μερικώς κατεστραμμένα, ώστε δεν αναγνωρίζονται τα θέματα. Με ασφάλεια αναγνωρίστηκαν μόνο 6 από τους άθλους, ενώ σε 2 διάχωρα διακρίνεται μόνο ο Ηρακλής να επιτίθεται εναντίον του αντιπάλου του. Με βάση τα διακοσμητικά θέματα των ψηφιδωτών, αλλά και τον τρόπο απόδοσης των παραστάσεών τους, θα μπορούσαν αυτά να χρονολογηθούν στον 2ο αι. μ.Χ.
Ο Νέος Ηρακλής
Σε επιτύμβια στήλη (Βυζαντινό Μουσείο Διδυμοτείχου) ο μονομάχος Mάτερνος που έπεσε αγωνιζόμενος στην Πλωτινόπολη, αναφέρεται ως «Νέος Ηρακλής» (“Μάτερνος κείμαι, νέος Ηρακλής,ο μούσαις ιν άριστος και εν λουδοις ιν αλοιπτος, τον Πασιίνεικον κτείνας και αυτός συνκατέβην”).
Το όνομα του Ηρακλή εδώ χρησιμοποιείται ως πρότυπο σωματικής ρώμης και ακατάβλητης μυϊκής δύναμης. Ο παραλληλισμός του μονομάχου με τον Ηρακλή στη στήλη εκτός από το συμβολισμό του ανίκητου μαχητή, πιθανόν να συνδέεται και με την ιδιότητα του θριαμβευτή στον Κάτω Κόσμο.
Θρακική πόλη - πρωτεύουσα;
Η αφιερωματική επιγραφή του Θράκα βασιλέα στον Ηρακλή, που βρέθηκε στο Διδυμότειχο, αποτελεί μια από τις πρώτες μαρτυρίες για τη λατρεία του Ηρακλή στην περιοχή και ανάγεται στον 1ο αι. π.Χ.. Κατόπιν ο ήρωας λατρεύτηκε με την ιδιότητά του ως ψυχοπομπός κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο που ακολούθησε.
Η σημασία της επιγραφής, ανάγεται στην βέβαιη ύπαρξη αρχαίας θρακικής πόλης, πριν από την ίδρυση της Πλωτινόπολης από τον Τραϊανό, αλλά και στην εξέχουσα θέση που κατείχε η πόλη, καθώς σε αυτήν γίνεται η αφιερωματική προσφορά του τότε βασιλιά των Θρακών, ο οποίος τιμά τον ήρωα ως «Σωτήρα» όλων των Θρακών. Επομένως η παρουσία Ιερού όλων των Θρακών, με βασιλική χορηγία, στο χώρο του αρχαίου Διδυμοτείχου, φανερώνει την αξία μιας σημαντικής πόλης για την Θράκη και για το βασίλειο των Οδρυσών, μιας κομβικής πόλης επί των ποτάμιων και χερσαίων οδών, όπου μετά από έναν αιώνα, θα την οργανώσει, θα την επανιδρύσει και θα την τιμήσει με το όνομα της συζύγου ο αυτοκράτορας της Ρώμης - ο «Πλανητάρχης» της εποχής.
Πολλά θα μπορούσαν να διαφωτιστούν με την συστηματική και εκτεταμένη ανασκαφική δραστηριότητα, τόσο στην περιοχή της Πλωτινόπολης, όσο και στην ευρύτερη περιοχή του Διδυμοτείχου.
Ευελπιστούμε…
Άλλες Εκδοχές
– Σύμφωνα με τη δημοσίευση του αρχαιολόγου κ. Ματθαίου Κουτσουμανή στο περιοδικό “ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ” (τεύχος 120, Απρίλιος 2016), με τίτλο “Πλωτινόπολη: Το χρονικό της έρευνας, από το 1959 έως σήμερα”, η επιγραφή μπορεί να συμπληρωθεί ως εξής:
ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΘΡΑΚΩΝ Κ[ΟΤΥΣ
ΜΟΚΑ]ΠΟΡΕΩΣ ΗΡΑΚΛΕΙ
Απόδοση: “Ο βασιλιάς των Θρακών Κότυς γιος του Μοκαπόρεως, προσφέρει στον Ηρακλή”.
Ο Θράκας βασιλιάς είναι ίσως ο Κότυς Μοκαπόρεως, έως τώρα σχεδόν άγνωστος μεταξύ των Θρακών βασιλέων. Ενώ η επιγραφή θα πρέπει να χρονολογηθεί στους να χρονολογηθεί στους πρώιμους αυτοκρατορικούς χρόνους (1ος αιώνα μ.Χ.).
– Κατά μία άλλη εκδοχή, η επιγραφή μπορεί να αποτελεί προσφορά από τον βασιλέα Κότυ Η΄ (12-18 μ.Χ.), ο οποίος συμβασίλεψε μαζί με τον ξάδερφό του Ρασκουπόρι, όταν το βασίλειο μοιράστηκε από τους Ρωμαίους σε δύο μέρη. Σε κοινά χάλκινα νομίσματα που έκοψε ο Κότυς Η΄, απεικονίζεται η κεφαλή του με την επιγραφή “ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΚΟΤΥΣ”, ενώ στην άλλη όψη η στεφανωμένη Νίκη κρατά κλαδί φοίνικα και φέρει επιγραφή “ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΡΑΣΚΟΥΠΟΡΕΩΣ”. Επομένως βάσει του παραπάνω γεγονότος υπάρχει και το απίθανο ενδεχόμενο, η επιγραφή να μπορούσε να συμπληρωθεί ως:
BАΣIΛΕΥΣ ΘPAΚΩN Κ(ΟΤΥΣ)
(ΜΕΤΑ ΡΑΣΚΟΥ)ΠOPEΩΣ НPAΚΛEI
Απόδοση: “Ο βασιλιάς των Θρακών Κότυς μαζί με τον Ραισκουπόρι, προσφέρουν στον Ηρακλή”.
Μουσείο Ερμιτάζ Αγίας Πετρούπολης στη Ρωσία
Στο κάτω μέρος της επιγραφής αναγράφει:
[ΚΕΙΜΕ Δ΄ ΕΝ ΓΕΗΙ ΘΡΑΚ/[ΩΝ ΠΛΩΤΕΙΝΟΠ]ΟΛΕΙΤΩΝ
Απόδοση: Είμαι θαμμένος στη γη των Θρακών Πλωτεινοπολιτών.
Βιβλιογραφία:
- Αθανάσιος Γουρίδης, “Διδυμότειχο μια άγνωστη Πρωτεύουσα” (2008).
- Αθανάσιος Γουρίδης,“Τα κρυμμένα πρόσωπα του Ιανού - Διδυμότειχο, μια αέναη περιπλάνηση” (2018).
- Χρ. Δρακοντίδης, “Τρεις επιγραφές του Διδυμοτείχου”, “ΘΡΑΚΙΚΑ” - 10ος τόμος (1938) - Σχόλια (Κ.Μ. Αποστολίδης).
- Κοσμάς Μυρτίλος Αποστολίδης, “Η Πλωτινόπολις”, “ΘΡΑΚΙΚΑ” - 10ος τόμος (1938).
- Μαρίνα Τασακλάκη, «Η ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΠΕΙΡΟΥ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ», Ιόνιο Πανεπιστήμιο, 2020.
- Ευάγγελος Σ. Σοβαράς, “Τρεις ισχυρές γυναίκες στην ίδια πόλη: Πλωτίνη - Φαυστίνα - Ιουλία Δόμνα στην Πλωτινόπολη του Διδυμοτείχου” (2022).
- Ευάγγελος Σ. Σοβαράς, “ Διδυμότειχο: Δυο πόλεις δίδυμες (Πλωτινόπολις - Δομινόπολις)” (2022).
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου