Σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον δημοσιογράφο κ. Παντελή Αθανασιάδη, συζητήσαμε το πολύ ενδιαφέρον ιστορικό ντοκουμέντο που είχε στα χέρια του για τη Νέα Χηλή Αλεξανδρούπολης και την εγκατάσταση των πρώτων προσφύγων σ΄ αυτήν.
Θέλετε από σύμπτωση, το προηγούμενο ακριβώς βράδυ, διαβάζοντας το βιβλίο του Γιάννη Καψή «Η Μαύρη Βίβλος» (1922) είχα βρει μια αναφορά η οποία απευθυνόταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και αφορούσε τα μαρτύρια που υπέστησαν οι κάτοικοι της Χηλής (του Εύξεινου Πόντου) μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ακούγοντας τον κ. Αθανασιάδη στο τηλέφωνο και την ιστορία για την οποία μου μιλούσε, μου φάνηκε σαν να άκουγα τη συνέχεια της ιστορίας που ήδη είχα διαβάσει στο βιβλίο του Γιάννη Καψή.
Σεπτέμβριος 1922 - Λίγα λόγια για το ιστορικό πλαίσιο
Ο χρόνος γυρίζει πίσω, στην Καθ΄ ημάς Ανατολή και στα γεωπολιτικά παιχνίδια της περιόδου εκείνης. Οι γεωστρατηγικοί παίχτες έστηναν τις τελευταίες παρτίδες τους στη σκακιέρα της Μικράς Ασίας, υπογράφοντας τις δικές τους συμμαχίες και κατοχυρώνοντας οικονομικές συνεργασίες με τον Κεμάλ.
Το μέτωπο στη Μικρά Ασία έχει καταρρεύσει και ο ελληνικός στρατός αποδεκατισμένος παίρνει το δρόμο της επιστροφής για την Ελλάδα. Δεν τα κατάφερε να πραγματοποιήσει το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας, γιατί άλλοι έπαιξαν βρώμικο παιχνίδι στις πλάτες του.
Τον Σεπτέμβριο του 1922 η Ελλάδα βρίσκεται απομονωμένη διπλωματικά. Η επάνοδος του γερμανόφιλου βασιλιά Κωνσταντίνου θα επιφέρει τη ρήξη με τους συμμάχους της Αντάντ. Το ίδιο διάστημα η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με τις επαναστατικές ενέργειες των Γονατά, Πλαστήρα και Ναυάρχου Δ. Φωκά. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος θα παραιτηθεί υπέρ του γιου του Γεωργίου. Ο Βενιζέλος από το εξωτερικό όπου είχε καταφύγει, παρακολουθεί τον επιθανάτιο ρόγχο του ελληνισμού στη Μικρά Ασία.
Η Ανακωχή των Μουδανιών
Μετά την ήττα της Ελλάδας από την Τουρκία στη Μικρά Ασία τον Αύγουστο του 1922, οι δυνάμεις της Αντάντ στις 28 Σεπτεμβρίου θα υπογράψουν με τον Κεμάλ συμφωνία η οποία καθόριζε τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών. Η συμφωνία εκείνη γνωστή και ως Ανακωχή των Μουδανιών θα προετοίμαζε τη συνθήκη της Λωζάνης, που ακολούθησε αμέσως μετά (www.pontosnews.gr).
 |
| Οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων στην παραλία των Μουδανιών |
Οκτώβριος 1922, ο Βενιζέλος από το εξωτερικό θα τηλεγραφήσει: «Ανατολική Θράκη απωλέσθη ατυχώς δι Ελλάδαν...».
300.000 ψυχές πέρασαν το φουσκωμένο ποτάμι του Έβρου και σκόρπισαν σιμά στα δυτικά του, με την ελπίδα φωλιασμένη στις ψυχές τους.
 |
| 1922 Το πέρασμα του Έβρου από τους Ανατολικοθρακιώτες (Φωτογραφία Παντελής Αθανασιάδης) |
Τις μέρες αυτές μια άλλη μικρή κοιτίδα του ελληνισμού στην είσοδο του Εύξεινου Πόντου «πίστευε πως θα σωθεί ακόμη», επικαλούμενη την ουδέτερη ζώνη... Η επιστολή που φθάνει στον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως περιγράφει ένα ανείπωτο δράμα...
Η Επιστολή των Χηλητών στο Οικουμενικό Πατριαρχείο:
«Την 24ην παρελθόντος μηνός την πρωίαν ηκούσθη η λέξις έρχονται. Πάραυτα ο προιστάμενος Παπακωνσταντίνος Παπαδόπουλος μετά του ιερέως και του διευθυντού των σχολείων έσπευσαν να συγκεντρώσουν τινάς των πολιτών και τους μαθητάς προς υποδοχήν των κεμαλικών.
Όλοι οι άνω αναφερόμενοι μετέβησαν ακολουθούντες τους εντοπίους Τούρκους, οίτινες είχον εξέλθει πανοικεί προς υποδοχήν των αφικομένων κεμαλικών εις απόστασιν ημισείας ώρας έξωθεν της Χιλής. Την 10ην ώραν ακριβώς έφθασεν ο αγγελιοφόρος των Τούρκων κατοίκων της Χηλής όστις εδήλωσεν ότι εντός μιας ώρας έρχεται η πρωτοπορία.
Οι Τούρκοι εσκίρτησαν εκ χαράς ενώ ημάς, λέγει ο κ. Χασιώτης, μόλις μας ηνείχοντο. Μας πέταξαν εις το όπισθεν μέρος της συγκεντρώσεως, αλλά την στιγμήν εκείνην ενεφανίσθη πλέον ολοταχώς αγγλικόν αντιτορπιλλικόν το οποίον παρατηρήσαν την συγκέντρωσιν και το πλήθος των τουρκικών σημαιών, έστη μακρόθεν και εξήτασε επ΄ αρκετόν. Οι Τούρκοι υπέστειλαν τας σημαίας, ενώ οι χωρικοί ιστάμενοι όρθιοι εξακολούθουν κρατούντες υψηλότερον αυτάς.
Την 11ην και 5 μ.μ. ανθυπίλαρχος μετ΄ εφίππου συνοδείας εκ 28 ανδρών έφθασεν. Οι Τούρκοι τους προσεφώνησαν, ηλάλαξαν χειροκροτούντες, ο δε ειρηνοδικης ο εκτελών το χρέος υποδιοικητού απήγγειλεν ευχήν "υπέρ κατισχύσεως των τουρκικών όπως καταλήξας εις το Καχρ. Ολσούν Γιαουρλάρ". Από της στιγμής ταύτης εσχηματίσθη ωρισμένως πλέον η γνώμη όλων περί της τύχης των.
Ο επί κεφαλής ανθυπίλαρχος εβιάζετο να καταλάβη το δικαστήριο, διότι είχεν ήδη την είδησιν ότι εντός 3/4 της ώρας θα έφθανον 35 Αγγλοι ιππείς και εν καλπασμώ έσπευσεν εις την πόλιν καταλαβών τα δικαστήρια.
Ακολουθήσας την συνοδείαν μετά των μαθητών εξακολουθεί ο κ. Χασιώτης, εφθάσαμεν προ του Δικαστηρίου ψάλλοντες και καταρτίσαντες επιτροπήν εκ του ιερέως και των προκρίτων μετέβημεν παρα τω κατακτητή. Μετ΄ αναμονήν επί ποδός μιας περίπου ώρας εγενόμεθα δεκτοί παρ΄ αυτού. Τον ωμίλησα εις την γλώσσαν του εκ μέρους της Κοινότητος συμφώνως προς την περίστασιν και προσεπάθησα να αφίσω κενά άτινα έχρηζον απαντήσεως.
Μας απήντησεν ως άνθρωπος πολύ ολίγον προσέξας εις τα λεχθέντα μου συστήσας ζωηρώς ότι ο σκοπός της καταλήψεως της πόλεώς μας είναι η επανάκτησις του τμήματος τούτου της τουρκικής πατρίδος λίαν χρησίμου δια την κατάληψιν της πρωτευούσης και ότι ημείς πρέπει να ασχολούμεθα ησύχως εις τας εργασίας μας αφόβως και ότι θα έχωμεν τόσον την ιδικήν του προστασίαν όσον την του γενναίου "Καχριμάν" τουρκικού στρατού.
Παρά τις διαβεβαιώσεις του συνεστήθη εις τους κατοίκους πάσα προφύλαξις, ήτις δυστυχώς εις ουδένα εχρησίμευσε, διότι την ιδίαν εσπέραν περί ώραν 9.15 ήρξατο συστηματική και προδιαγραμμένη λεηλασία και ατίμωσις καθ΄ όλην την ελληνικήν συνοικίαν. Η αυτή άγρια λεηλασία εγένετο καθ΄όλην την ελληνικήν συνοικίαν συμπεριλαμβανομένων των ανηκούστων ατιμώσεων κορασίδων από 7 ετών μέχρι γραιών 80 ετών.
Η κτηνώδης βία η γενομένη καθ΄ όλον το 16ήμερον είναι απερίγραπτος. Οι θρήνοι και οι κοπετοί των ατιμαζομένων γυναικών τε και ανδρών επισκιάζουσιν εν τη σκληρά πραγματικότητι τελείως και αυτήν τη κόλασιν του Δάντη.
Ελεηλατήθησαν οι δυο ναοί της Κοινότητος μέχρι καταστροφής τελείας. Εσυλήθη το άγιον λείψανον του Αγίου Ευθυμίου Μητροπολίτου Σάρδεων η δε ζημία κατά πρόχειρον υπολογισμόν ανέρχεται εις 9.000 Λ.Τ. Εληστεύθη και απεγυμνώθη τελείως ο ναός υπό 2.500 στρατιωτών και άλλων τόσων εντοπίων Τούρκων ανδρών τε και γυναικών.
Οτε εύρον χαλαρουμένην την ζώνην έπεμψα πεζόν εις το Μητροπολίτην Χαλκηδόνος, ζητών βοήθειαν και καταγγέλων τα γεγονότα, αλλά μέχρι σήμερον ουδεμίαν δυστυχώς έσχομεν απάντησιν.
Την 10ην ημέραν της αφορήτου ζωής έφθασεν εκεί τυχαίως επιτροπή προς διαχάραξιν της ουδετέρας ζώνης αποτελουμένη από έναν Γάλλον ταγματάρχην, έναν Ιταλόν αξιωματικόν και 4 άλλους λοχαγούς μετά μικράς συνοδείας στρατιωτών, αλλά προλαβόντες οι τούρκοι έθεσαν τους κατοίκους εντός κύκλου ξιφολογχών, ώστε κατέστη αδύνατον να επικοινωνήση τις εξ αυτών μετά της επιτροπής, παρ΄ όλας τας προσπαθείας της.
Την 13ην ημέραν ανεκοινώθη ανεπισήμως ότι η οικογένεια θα εκπλήρωνε εις τον Φιρκά Κουμανταρή (Μέραρχον) 60 Λ.Τ. χαρτίνας θα ελάμβανε βεσικάν αναχωρήσεως δια Κωνσ/πόλιν. Κατ΄ αυτόν τον τρόπον ευσνάχθησαν εις 2 ημέρας περισσότερον των 15.000 Λ.Τ. Οτε την επαύριον διετάχθησαν να μεταβώσιν εις την παραλίαν ένθα υπήρχον 3 βενζινάκατοι χωρητικότητος 400 ατόμων δια να παραλάβωσιν πληθυσμόν 2.000 ατόμων οι δυστυχείς Χιλιώται είδον μετά βαθείας λύπης των ότι ο βεσικάς ήτο και αυτός εν μέσον απογυμνώσεως.
Εχωρίσθησαν χωριστά οι άνδρες και χωριστά αι γυναίκες. Οι άνδρες ετέθησαν ανά 2 μεταξύ της ξιφολόγχης και ωδηγήθησαν εις την Εκκλησίαν οι δε τολμώντες να δραπετεύσουν καθ΄ όδόν επυροβολούντο ευτυχώς ανεπιτυχώς. Οι φόνοι ανέρχονται εις 5. Πριν ή τα γυναικόπαιδα εισέλθωσι εις τα πλοία εψηλαφίσθησαν μέχρις των αδύτων και απεγυμνώθησαν μέχρι τελευταίου οβολού και ενδύματος υπό των επισήμων αρχών.
Την 7ην τρέχοντος κατά την εσπέραν ανεχώρησαν 410 γυναικόπαιδα, άτινα εγυμνώθησαν δια τελευταίαν φοράν εις την βενζινάκατον. Εις τα εναπομείναντα γυναικόπαιδα άτινα ήσαν πλέον των 700 δεν επετράπη η μεταβίβασις και η διανυκτέρευσις εις οικίας, αίτινες άλλωστε από της πρώτης ημέρας της καταλήψεως έπαυσαν να έχουν θύρας και παράθυρα. Ηρπάγησαν αι πλείσται κορασίδες και γυναίκες επί των οποίων ησέλγησαν οι ανώτεροι αξιωματικοί και έπειτα οι ενδιαφερόμενοι στρατιώται και βασιβιζούκοι.
Την 8ην Οκτωβρίου (προχθές) ηθέλησαν να εισαγάγωσι τα γυναικόπαιδα εις ψαροκάικα τσέτηδων λαζών, ενώ η θάλασσα ήτο τόσον τρικυμιώδης ώστε ούτε πλοίον ηδύνατο να ταξιδεύση ευκόλως. Εν τη τρομερή εκείνη βία μεταξύ ζωής και θανάτου επικαλέσθημεν την προστασίαν ενός αγγλικού α/ου το οποίον είχεν έλθει εκεί προς αποβίβασιν τροφών δια τους προρρηθέντας Αγγλους ιππείς ευρισκόμενους εις απόστασιν μιας ώρας από την πόλιν. Κατόπιν συνεννοήσεως του πλοιάρχου μετά των ενταύθα Αγγλικών Αρχών επετράπη εις το πλοίον να παραλάβη το πλήθος και πράγματι εισήλθον περί τους 500, αφού απεγυμνώθησαν επανειλημμένως κατά τον προαναφερθέντα τρόπον και μετά ταύτα υπό του Λιμενάρχου απαιτούντα 5 Λ.Τ. κατ΄ άτομον.
Εν τω μεταξύ όμως μετανοεί ο διοικητής του τόπου και δεν επετράπη εις τους εναπομείναντας (έμειναν δε περί τους 1.000) να εισέλθουν εις το πλοίον. Πλην τούτων παραμένουσιν ήδη περί τους 120-150 άνδρες εις την Εκκλησίαν, χρησιμοποιηθείσαν ως χωροφυλακήν, δερόμενοι ανηλεώς και ασιτούντες από 48 ωρών. Οι λόγοι της συλλήψεως των ήσαν τελείως άγνωστοι εις ημάς ως εις τους ιδίους. Πάντως, εάν δεν φονευθώσι θα υποκύψουν εις την πείνα και τας κακουχίας εάν δεν ληφθή εγκαίρως πρόνοια τόσον περί αυτών όσον και περί των γυναικόπαιδων των παραμεινάντων εις την παραλίαν.
Αι ζημίαι εις περιουσίας εν γένει ανέρχονται εις εκατοντάδας χιλιάδων λιρών. Είμεθα εις θέσιν να σας διαβεβαιώσωμεν ότι το κατά τας άνω μεθόδους εισπραχθέν ποσόν χρημάτων εις χρυσόν άργυρον και χαρτονόμισμα ανέρχεται εις 500.000 λιρών, διότι είθισται παρά των χωρικοίς άπασα η περιουσία αυτών να αποτελείται από χρυσαφικά άτινα φέρουσι πάντοτε μεθ΄ αυτών.
Όθεν καθικετεύομεν το Σεπτόν Πατριαρχείον ως και πάσαν αρμοδίαν αρχήν όπως εν τη ευγνωσμένη φιλανθρωπία αυτών σπεύση να παραλάβη αυθωρεί τους εναπομείναντας, αλλά πάντως νομίζομεν ότι θα εχρειάζετο έστω και μικρά τις αγγλική στρατιωτική δύναμις δια παν ενδεχόμενον.
(υπ.) δυσανάγνωστος».
Η συνέχεια στη νέα πατρίδα
Κάποτε, κάποιοι κατάφεραν να φθάσουν στην Ελλάδα...
Σκόρπισαν... Πάλεψαν... Ρίζωσαν... Ξαναγεννήθηκαν... Και έφτιαξαν νέες πατρίδες, «με αλέτρι και χορό...». Κάποιοι ρίζωσαν σ΄ αυτή τη γωνιά της Αλεξανδρούπολης και την ονόμασαν Νέα Χηλή, για να θυμίζει την πατρίδα που άφησαν πίσω. Εδώ κατέφθασαν και άλλοι κυνηγημένοι Έλληνες από πόλεις και χωριά του Πόντου, που κυνηγημένοι, για να γλυτώσουν τη βαρβαρότητα των Τούρκων, είχαν καταφύγει στα λιμάνια της Ρωσίας (Σοχούμ, Βατούμ).
Είπαμε, εδώ στη Νέα Χηλή ήρθαν Έλληνες, Μαυροθαλασσίτες. Η ίδια θάλασσα τους έβρεχε εκεί, η ίδια θα τους έβρεχε και εδώ.
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου